Συγγραφείς, γραφή και Κρίση. Είκοσι Έλληνες λογοτέχνες απαντούν σε είκοσι (κοινά) ερωτήματα. Σήμερα, ο Μάκης Καραγιάννης.

 Συνέντευξη στον ΕΞΩΣΤΗ, τχ. 500+423, 6 Απριλίου 2012

Πώς είστε;

Ανήσυχος και προβληματισμένος με όσα συμβαίνουν γύρω μας.

Πώς αντιλαμβάνεστε την Κρίση και πώς σας επηρεάζει;

Ως οδοστρωτήρα που δεν αφήνει τίποτε όρθιο. Οικονομίες, αντιλήψεις, συναισθήματα και ανθρώπους.

Ποιες είναι οι ρίζες της Κρίσης;

Διεθνώς το χρηματοπιστωτικό σύστημα που εκμεταλλεύτηκε την απληστία του καταναλωτή. Στην Ελλάδα, ο λαϊκισμός, η κυρίαρχη ιδεολογία της μεταπολίτευσης που μετέτρεψε την πολιτική σε πάρτι για την κατοχύρωση των επιδομάτων και των κεκτημένων, ενάντια σε όσους δεν είχαν φωνή. Όμως κάτω από την οικονομική κρίση κρύβεται η χρεοκοπία των μυαλών και των συνειδήσεων. Η ελληνική ιδιαιτερότητα. Η βαθιά θεσμική υπανάπτυξη σε σχέση με τη Δύση. Πίσω από τη βιτρίνα των ευρωπαϊκών θεσμών υπάρχει η ανατολίτικη νοοτροπία. Αντί της ευθύνης του ατόμου, πάνω στην οποία στηρίχτηκε η νεωτερικότητα, έχουμε ακόμη κινούμενες κομματικές αγέλες.

Η περίοδος που περνάμε θα ευνοήσει την παραγωγή «σοβαρών» βιβλίων;

Μετά από μια μεγάλη περίοδο πλήξης, η Κρίση κάνει τις αξίες πιο ανάγλυφες. Τα τελευταία χρόνια το μυθιστόρημα είχε στρέψει την προσοχή του στο άτομο και τον μικρόκοσμο της καθημερινότητας. Νομίζω όμως ότι τώρα θα να ξαναθυμηθεί την παλιά τέχνη του Μπαλζάκ που έχει ξεχάσει. Γιατί το μυθιστόρημα ήταν πάντα η μεγάλη τέχνη για το στοχασμό πάνω στον άνθρωπο και την κοινωνία.

Ποια είναι η σχέση σας με τις νέες τεχνολογίες, το Web, τα Social Media;

Με το Web εξαιρετική. Με τα Social Media επιφυλακτική. Τα ηλεκτρονικά φιλιά και οι γνωριμίες πάνω στους υγρούς κρυστάλλους της οθόνης δεν έχουν «αίμα».

Δέκα βιβλία στα οποία «πρέπει» να ανατρέχει κανείς. Ή όσα θέλετε.

Οδύσσεια, Άσμα Ασμάτων, Αισθηματική αγωγή (Φλομπέρ), Πάπισσα Ιωάννα (Ροΐδης), Χαμένες Ψευδαισθήσεις (Μπαλζάκ), Οδυσσέας (Τζόις), Αναζητώντας τον χαμένο χρόνο (Προυστ), Βίοι Ελάσσονες (Πιερ Μισόν), Βιολέτες για μια εποχή (Λειβαδίτης), Μυθοπλασίες (Μπόρχες).

Γενικώς: γιατί τα βιβλία;

Γιατί τα μεγάλα προβλήματα που αφορούν τον έρωτα και το θάνατο, τον πόνο και την περιπέτεια των αισθημάτων, δεν διδάσκονται σε κανένα σχολείο. Η λογοτεχνία επιχειρεί κάποιες απαντήσεις.

Αλλάζει η λογοτεχνία τον κόσμο;

Δεν αλλάζει τον κόσμο, αλλά μπορεί να αλλάξει τις συνειδήσεις. Το μυθιστόρημα μπορεί να θέσει τον συνολικό κόσμο ως ερώτημα, να βάλει σε τάξη το χάος στο οποίο ζούμε, να μας βοηθήσει να δούμε την ομορφιά της ζωής ή να μας δώσει λίγη παρηγοριά για την οδύνη της ύπαρξης.

Τι είναι η ανάγνωση, και πιο ειδικά η ανάγνωση των δικών σας βιβλίων;

Θα ήθελα να πιστεύω ότι είναι στοχασμός και απόλαυση.

Ο «ιδανικός αναγνώστης» υπάρχει; Χρειάζεται να υπάρχει;

Όχι, αλλά υπάρχει εκείνος που έχει «εκλεκτικές συγγένειες» με τον συγγραφέα. Αυτό όμως είναι η εξαίρεση, γιατί κάθε αναγνώστης κάνει τη δική του ερμηνεία. Και, όπως είπε ένας θεωρητικός, η ανάγνωση είναι ένα πικ-νικ, όπου ο συγγραφέας βάζει τις λέξεις και οι αναγνώστες το νόημα.

Ένας μέντοράς σας;

Θαυμάζω τον Γκιστάβ Φλομπέρ. Πιστεύω ότι μαζί του ξεκινάει η μοντέρνα λογοτεχνία. Για πρώτη φορά η γραφή γίνεται πρόβλημα. Η αναζήτηση της ακρίβειας, της μοναδικής σωστής λέξης αγγίζει τα όρια του μυστικισμού και το ύφος αναδεικνύεται ως θεμελιώδης παράγοντας του μυθιστορήματος.

Πόσο εύκολα ή δύσκολα γράφετε;

Πολύ δύσκολα. Η γραφή απαιτεί πειθαρχία.

Πώς επιλέγετε τους τίτλους των βιβλίων σας;

Πρέπει να είναι πρωτότυποι και να αποδίδουν το πνεύμα του βιβλίου. Ωστόσο, τα τελευταία χρόνια το εκδοτικό μάρκετινγκ αντιμετωπίζει τους τίτλους με μια μανιέρα εξυπνακισμού η οποία μικρή σχέση έχει με τη λογοτεχνία.

Τι χάνετε γράφοντας;

Ένα κομμάτι της πραγματικής ζωής.

Πείτε μας λίγα πράγματα για το τελευταίο σας βιβλίο, και για το επόμενο.

Το «Όνειρο του Οδυσσέα» περιγράφει την Ελλάδα της μεταπολίτευσης. Μιλάει για τη γενιά που ξεκίνησε κάποτε με την ωραία ματαιοδοξία να αλλάξει τον κόσμο και διαλύθηκε σε μια μπελ-επόκ της κατανάλωσης. Τη γενιά που αναζήτησε με πάθος το όνειρο του εύκολου χρήματος, τη γκλαμουριά και τη χλιδάτη ζωή, ξεχνώντας την ηθική και την κοινωνική της συνείδηση. Το επόμενο, συνέχεια του προηγούμενου, θα κινείται στην Ελλάδα και την εποχή της Κρίσης.

Ποια πιστεύετε ότι είναι η θέση σας στον «ελληνικό κανόνα» της λογοτεχνίας;

Δουλειά του συγγραφέα είναι η δημιουργία. Παρόλο που η ματαιοδοξία του κάνει σινιάλα στην υστεροφημία, η λογοτεχνική αποτίμηση είναι δουλειά των γραμματολόγων η οποία ούτως ή άλλως γίνεται ερήμην του και τις περισσότερες φορές ενάντια στις επιθυμίες του.

Μουσική, κινηματογράφος, τέχνες.

Είμαι λάτρης του τσέλο. Ο κινηματογράφος είναι ένας νεανικός έρωτας που τον έχω προδώσει.

Νιώθετε να αλλάζετε;

Ασφαλώς. Όμως ο άνθρωπος ενηλικιώνεται με ομόκεντρους κύκλους, όπως τα μεγάλα δέντρα. Κάτω από την εξωτερική επιφάνεια υπάρχει ό,τι ζήσαμε βαθύτερα και απωθήσαμε.

Ο θάνατος;

«Κι η αστραπή του θανάτου θα απλώσει πάνω στα πράγματα που βαραίνουν από την πλήξη εκείνο το παράξενο ρίγος που τα κάνει ανεξιχνίαστα και µοναδικά» (απόσπασμα από το «Όνειρο του Οδυσσέα»).

Μια ερώτηση που δε θα θέλατε να απαντήσετε;

Το όνομα του θεού σου πρέπει να μένει μυστικό. Τα αγαπημένα πράγματα ξεθωριάζουν στο δυνατό φως και πρέπει να μένουν στη σκιά.