Μάκης Καραγιάννης: Pierre Michon

Σάββατο 24 Φεβρουαρίου 2007

Pierre Michon

Δάφνες για ηττημένους

"Ο Αυτοκράτορας της Δύσης"

Μετάφραση: Ξενοφών Κομνηνός
Εκδ. Ίνδικτος σελ. 76, Αθήνα 2003

Πρόκειται για το τρίτο βιβλίο του που εκδίδεται στην Ελλάδα, μετά τους «Βίους ελάσσονες» και τον «Βίο του Ζοζέφ Ρουλέν». Ο Πιέρ Μισόν σίγουρα ξεχωρίζει ανάμεσα στους σύγχρονους Γάλλους πεζογράφους. Ώριμος και τεσσαρακοντούτης κάνει την πρώτη του εμφάνιση το 1984 στα γαλλικά γράμματα με τους «Ελάσσονες βίους», βιβλίο το οποίο αναγνωρίστηκε ομόθυμα ως σημαντικό από την κριτική.

Ολιγογράφος, χωρίς μεγάλη απήχηση στο ευρύ κοινό, διακρίνεται για την πυκνότητα του λόγου του. Πασχίζει να δαμάσει τον κόσμο με την ακρίβεια και τη χάρη των λέξεων. Άλλωστε, όπως λέει ο ίδιος, «αυτά που γράφω δεν συνιστώνται για βραβεία, είναι ένα είδος "πλακετών", που εμφανίζονται κάθε πέντε ή έξι χρόνια». Δεν είναι πόζα ή επάγγελμα. Απένταρος και με περιθωριακούς ρόλους, πριν από την επιτυχία των «Βίων», όπως και οι ήρωές του, τους μεταγγίζει λίγο αίμα από την ζωή του.

Η τεχνική του επαναλαμβάνεται στα περισσότερα βιβλία. Ανασύρει στην επιφάνεια από την ανωνυμία της Ιστορίας τους αφανείς, τους περιθωριακούς, τους δευτεραγωνιστές. Χαρακτήρες ανολοκλήρωτοι και γι’ αυτό εύπλαστοι, παραδίδονται στην εξουσία του μύθου και της φαντασίας που τους συμπληρώνουν και τους εμφυσούν τη δική τους ζωή.

Στον «Βίο του Ζοζέφ Ρουλέν» εστιάζει στον ταχυδρόμο και φίλο τού Βαν Γογκ τον οποίο, κατά τη διάρκεια της παραμονής του στην Αρλ το 1888, απαθανάτισε σε αρκετά πορτραίτα. Η αφήγηση φιλτράρεται μέσα από την οπτική του ταχυδρόμου, ενός λαϊκού ανθρώπου ο οποίος προσπαθεί να κατανοήσει τον μεγάλο ζωγράφο και το έργο του, διαπορώντας για την ουσία του, εκστατικός απέναντι στο θαύμα.

Όμως δίπλα στον διάσημο που έχει κερδίσει μια θέση στο πάνθεο της τέχνης, και τούτος ο απόβλητος Ρουλέν έχει μια εσωτερική ζωή γενναία, ζει με τους δικούς του φόβους και πόθους. Μέσα του φωλιάζει ένας μικρός πρίγκιπας, που σιγοτραγουδάει την Μασσαλιώτιδα και προσμένει τη Μεγάλη Ώρα που θα ανεμίσουν οι κόκκινες σημαίες της επανάστασης. Και «Ποιος θα πει τι είναι ωραίο και επομένως μέσα στον κόσμο των ανθρώπων αξίζει πολλά ή δεν αξίζει τίποτε;» Έτσι, οι αξίες επανατοποθετούνται και αποδίδεται δικαιοσύνη δια της γραφής. Ρουλέν και Βαν Γκογκ, ταπεινοί και διάσημοι, αδέξιοι και ταλαντούχοι, βρίσκουν μια θέση ισότιμη στο αφηγηματικό σύμπαν, σταλάζοντας πάνω τους κάτι από την αθανασία της λογοτεχνίας.

Και στον «Αυτοκράτορα της Δύσης» ο Πιέρ Μισόν επιλέγει τον πιο ασήμαντο, ίσως, στην ιστορία της Ρώμης, τον Πρίσκο τον Άτταλο, δοτό και κατασκευασμένο από τον βασιλιά των Βησιγότθων Αλάριχο. Βρισκόμαστε στο 410 μ.Χ. περίπου, την εποχή της Ρωμαϊκής παρακμής, όταν ο Αλάριχος -γνωστός και από την εισβολή του στον ελλαδικό χώρο και τις καταστροφές μέχρι την Ελευσίνα- υπαγορεύει όρους στη σύγκλητο, αναγορεύει και καθαιρεί αυτοκράτορες, πολιορκεί και λεηλατεί την Αιώνια Πόλη.

Ο Μισόν αναδεικνύει τον Άτταλο, έναν φτωχό Σύρο αλλά μορφωμένο μουσικό, ο οποίος ελάχιστες γραμμές αξιώθηκε από την ιστοριογραφία. Εξόριστος πια σε μια έπαυλη στη Σικελία, στο λυκόφως του βίου του, αναθυμάται τα μεγαλεία και τη χλιδή της Ρώμης. Την εποχή της πορφύρας και τη λαμπρότητα της μουσικής, όταν με τη λύρα του κρατούσε τον κόσμο στις άκρες των δακτύλων, παίζοντας για τον Γότθο ηγεμόνα.

Διερευνά ό,τι μένει εκτός Ιστορίας. Το παρασκήνιο και την πίσω πλευρά των γεγονότων. Τον τρόπο με τον οποίο εγγράφονται στις ψυχές των ανθρώπων. Εξετάζει τη σχέση των δυο ανδρών και την πρόκληση της τέχνης απέναντι στην εξουσία. Αγγίζει την περίεργη σχέση φιλίας ή ακόμη Πατέρα- Υιού που υποφώσκει.

Ο Άτταλος είναι ένας νικημένος, εκπεσών του θρόνου για τον πολύ κόσμο, αλλά η δική του νίκη βρίσκεται στο πεδίο της γοητείας, όπου δεν υπάρχουν αξιώματα και ευχαρίστως παραδίνεται. Στη σαγήνη της μουσικής που αναμετράται με την εξουσία και την ξεπερνά. Στην τέχνη και τον πολιτισμό της Ρώμης που εξευγενίζει την ψυχή ενός βαρβάρου και παραδίνεται σ’ αυτήν.

«Η γραφή αρχίζει από το ύφος» κατά τον Ρόλαν Μπαρτ, την επιρροή του οποίου δεν αρνείται o γάλλος πεζογράφος. Ο Πιέρ Μισόν είναι πρώτα απ’ όλα ένας στυλίστας της γραφής, με βαθιά γνώση της κλασικής λογοτεχνίας. Ένας αφηγητής με έλεος για τους ήρωές του, ξαναγράφοντας την Ιστορία αυτή τη φορά από την πλευρά των ηττημένων.

ΑΥΓΗ 9.5.2004