Η συντριβή της αυταπάτης
«Kοσμόπολις». Mετάφραση: Θωμάς Σκάσσης. Bιβλιοπωλείον της Eστίας, 2004, σελ. 220.
Αν και έχει αποκληθεί μεταμοντέρνος είναι ένας κατεξοχήν κοινωνικός μυθιστοριογράφος. Από το πρώτο του έργο (Americana, 1971) έως το πρόσφατο διακρίνεται η εμμονή του για ένα μυθιστόρημα αγκιστρωμένο στην ιστορία, το οποίο υπερασπίζεται και προγραμματικά. Στις συνεντεύξεις του δηλώνει ότι «το μυθιστόρημα πρέπει να αμφισβητεί την εξουσία», τις εταιρείες και τον ατέλειωτο κύκλο της κατ
ανάλωσης.
Ο Ερικ Πάκερ, ο βασικός χαρακτήρας του βιβλίου, ενσαρκώνει το «αμερικανικό όνειρο» με το οποίο τρέφεται ο πολιτισμός της χώρας του από την εποχή του «Μεγάλου Γκάτσμπυ» του Σκοττ Φιτζέραλντ. Tη λατρεία «της σκύλας θεάς της επιτυχίας» και του χρήματος. Το νέο από τις φτοχωγειτονιές που κατάφερε να γίνει πάμπλουτος με τις χρηματιστηριακές προβλέψεις δανειζόμενος γεν και αγοράζοντας μετοχές. Αν όμως ο Γκάτσμπυ και η ιστορία του χρήματος είχε το 1925 κάποιο ρομαντισμό, ο Ερικ Πάκερ είναι ένας εκκεντρικός και αδίστακτος γιάπις 28 ετών, άδειος συναισθηματικά.
Ο αφηγητής περιγράφει μια ανοιξιάτικη μέρα του πολυεκατομμυριούχου μέσα από τα παράθυρα της λιμουζίνας του, η οποία διασχίζει τους δρόμους της μητροπολιτικής Νέας Υόρκης. Στην ατέλειωτη και γεμάτη απρόοπτα πορεία της προκειμένου να μεταφέρει τον Πάκερ στη δυτική πλευρά του Μανχάταν όπου μεγάλωσε, θα διασταυρωθεί με την αυτοκινητοπομπή του προέδρου των ΗΠΑ, την κηδεία ενός διάσημου ράπερ και μια διαδήλωση κατά της παγκοσμιοποίησης. Ταυτόχρονα από το αυτοκίνητό του όπου κυριαρχούν οι κάμερες, τα μικροτσίπ, και οι οθόνες παρακολουθούνται ο
ι αγορές και πραγματοποιούνται συναλλαγές που επηρεάζουν την παγκόσμια σκηνή. Στις οθόνες προβάλλει ένας κόσμος μεταλλαγμένος σε αριθμούς. Ολόκληρες περιοχές της ανθρώπινης δράσης ακόμη και οι επιθυμίες ή τα συναισθήματα μετατρέπονται σε αφηρημένα σύμβολα, σε μια ατέρμονη ροή ψηφιοποιημένων δεδομένων, χάνονται από την εποπτεία και την ανθρώπινη κλίμακα.
Η άλλη όψη της χλιδής στην οποία κολυμπάει ο Πάκερ βρίσκεται στα πεζοδρόμια της Νέας Υόρκης. Ανέστιοι και απελπισμένοι, σκύβαλα της μηχανής της παγκοσμιοποίησης, αυτοπυρπολούνται υπό τα απαθή βλέμματα των περαστικών. Η ατέλεια της ανθρώπινης λογικής, και μιας αγοράς χωρίς τύψεις, είναι να «κάνει πως δεν βλέπει τη φρίκη και το θάνατο που καραδοκούν στην άκρη των μηχανορραφιών που δημιουργεί».
Η πορεία της λιμουζίνας προς την παιδική του γειτονιά είναι μια συμβολική πορεία κάθαρσης, καθώς ο Ερικ Πάκερ αποφλοιώνεται διαδοχικά απ όλες τις βεβαιότητες. Είναι το χρονικό μιας αποτυχίας και η συνειδητοποίησή της. Η πτώση του Ίκαρου που πέταξε πολύ ψηλά και τον έλειωσε ο ήλιος της αλαζονείας και της υπερβολής. Από μεγιστάνας γίνεται πάμπτωχος. Από δυνατός γεμίζει αμφιβολίες. Ο σκληρός, ατσαλάκωτος και αδιάβροχος ήρωας ραγίζει στιγμιαία, νοτίζει από τη νοσταλγία.
Η τριτοπρόσωπη γραμμική αφήγηση, η οποία κατά καιρούς διακόπτεται από τις παρέμβλητες εξομολογήσεις του Μπέννο Λέβιν, ψυχωτικού και μελλοντικού δολοφόνου του Πάκερ, διαγράφει μια πλοκή μάλλον προσχηματική και προβλέψιμη. Χωρίς ανατροπές και συγκρούσεις. Χωρίς εμπόδια και πολλές γραμμές δράσης. Βεβαίως η ανάγνωση και η πρόσληψη του βιβλίου μπορεί να γίνει στον ορίζοντα του μεταμοντερνισμού, παρακολουθώντας τον εγκλωβισμό του υποκειμένου -το οποίο αναζητά εναγωνίως τον πόνο και το χαμένο συναίσθημα- σε μια προσομοίωση της πραγματικότητας. Ωστόσο, η έκπτωση του υποκειμένου δεν είναι και χωρίς κάποια έκπτωση της αναγνωστικής απόλαυσης.
Οι λεπτές αποχρώσεις του ύφους ακροβατούν ανάμεσα στον λυρισμό και τα ερεθιστικά ερωτήματα ενός θεωρητικού λόγου. Ακόμη και μια παραλλαγή της περίφημης εναρκτήριας πρότασης του Κομμουνιστικού Μανιφέστου περνάει από τις σελίδες ως μήνυμα: « Ένα φάντασμα πλανιέται πάνω από τον κόσμο το φάντασμα του καπιταλισμού».
Και οι υπόλοιποι χαρακτήρες που πλαισιώνουν τον κεντρικό ήρωα είναι αρκετά επίπεδοι και χωρίς πνοή. Τυπικοί εκπρόσωποι της μοντέλου της κοινωνίας τους. Σύμβουλοι, φρουροί, διαχειριστές κεφαλαίων, άχρωμοι, βιαστικοί και στριμωγμένοι στα ωράρια της αγοράς η οποία αφομοιώνει και καταναλώνει τα πάντα. Τα πανάκριβα σπίτια και οι λιμουζίνες χρησιμοποιούνται ως επίδειξη και αντεπιχειρήματα για να κατατροπώσουν τους άλλους. Μια ζωή υποταγμένη στις οθόνες, τα διαγράμματα και τα νομίσματα. Απ’ αυτόν τον ρυθμισμένο και αρμονικό κόσμο των αριθμών το μόνο που διέφυγε από τον Πάκερ ήταν η ασυμμετρία ενός μικρού σωματικού αδένα, του προστάτη από τον οποίο έπασχε. Μια ελάχιστη δυσαρμονία σε έναν αλγοριθμικό κόσμο. Η ανθρώπινη διάσταση και φύση που αντιστέκεται. «Έπρεπε να είχες ακούσεις τον προστάτη σου», του λέει δολοφόνος του. Ο Ρέημοντ Τσάντλερ, ο μαίτρ του αστυνομικού μυθιστορήματος το είπε λίγο διαφορετικά: «Ο Μάρλοου κι εγώ δεν περιφρονούμε τις τάξεις των πλουσίων για τα λεφτά και τα λουτρά τους, τις περιφρονούμε γιατί είναι κάλπικες».
Ντίνος Σιώτης, "Υπόγειος κόσμος", Βήμα, 16.11.1997
Αναστάσης Βιστωνίτης, "Τα ονόματα", 6.4.1997
Τάσος Γουδέλης, "Οι χρόνοι του σώματος", Ελευθεροτυπία, 1.3.2002
Αγγελική Παπαδοπούλου, "Υπόγειος Κόσμος", Βήμα, 9.7.2000
Interviews with Don DeLillo
Don DeLillo Society - An Academic Group Site
Don DeLillo's America - a detailed site on all aspects of DeLillo's life and work
Don DeLillo Wikipedia
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου