Πολιτική και μυθιστόρημα «Ο κλειστός κύκλος»
Μετάφραση: ΛΥΟ ΚΑΛΟΒΥΡΝΑΣ
«ΠΟΛΙΣ», Αθήνα 2005, σελ. 570
Μετά την υπερβολική δόση στα χρόνια της μεταπολεμικής ελληνικής πεζογραφίας όπου η πολιτική είχε σημαίνουσα διάσταση, παρατηρήσαμε την έως εξοβελισμού απώθησή της από το λογοτεχνικό προσκήνιο.
Το κενό ήρθε να καλύψει η ενδοχώρα της καθημερινότητας και η μυθολογία της ατομικής περιπέτειας. Βεβαίως, η κοινωνία με τη μορφή της Ιστορίας, των προβλημάτων της ταυτότητας, της ετερότητας, του Άλλου επανέκαμψε αργότερα. Ωστόσο, η πολιτική με την κυριολεκτική της έννοια απουσιάζει. Γι’ αυτό και περιπτώσεις όπως του Τζόναθαν Κόου, ο οποίος υπεισέρχεται σε καυτές πολιτικές περιοχές, παρουσιάζουν ενδιαφέρον κατά αρχήν ως εγχειρήματα. Πώς μεταπλάθεις σε μύθο την ζέουσα πραγματικότητα και πώς επιδρά αυτή πάνω στις ζωές των ανθρώπων είναι το ερώτημα που εύλογα ανακύπτει και οφείλει να διαχειριστεί ο μυθιστοριογράφος.
Ο Τζόναθαν Κόου, τόσο στα προηγούμενα βιβλία του όσο και στον Κλειστό κύκλο, αποτυπώνει τη σύγχρονη βρετανική πραγματικότητα από την έξαρση του εθνικισμού, την ελαφρότητα των τηλεοπτικών εκπομπών, την ανεργία, την τρομοκρατία μέχρι τον πόλεμο του Ιράκ και τις διαδηλώσεις για το κλείσιμο της Ρόβερ.
Οι έφηβοι της δεκαετίας του ’70, οι οποίοι πρωταγωνιστούσαν στη Λέσχη των τιποτένιων, έχουν μεγαλώσει κατά μια εικοσαετία κουβαλώντας ο καθένας τα προσωπικά του αδιέξοδα και τη διάψευση των προσδοκιών. Το χρονικό άνυσμα της αφήγησης έχει σημείο εκκίνησης το γύρισμα του αιώνα και καταλήγει στο 2004. Το μητροπολιτικό Λονδίνο με τους μετανάστες και το Μπέρμιγχαμ είναι οι τόποι όπου διασταυρώνονται τα πεπρωμένα των ηρώων, πρώην συμμαθητών στο κολέγιο Κίνγκ Ουίλιαμς. Βουλευτές, δημοσιογράφοι, χρηματιστές, συνιστούν την τοιχογραφία των ανθρώπων της απαισιόδοξης εποχής του Μπλαιρισμού.
Ο Μπέντζαμιν Τρόττερ ένας από τους βασικούς χαρακτήρες, μεσοαστός και μέσης ηλικίας όπως αυτοπροσδιορίζεται, με την «οσμή της αποτυχίας και της διάψευσης» να αναδίδεται από τη ζωή του, σπαταλά άσκοπα τις δημιουργικές του δυνάμεις, περιφέρεται παθητικά χωρίς πυξίδα και με το βλέμμα του στραμμένο στο παρελθόν.
Αντίθετα, ο Πολ –σε μια εύστοχη και ανελέητη σάτιρα του Κόου- αποτελεί τη λαμπρή όψη της ματαιοδοξίας, συμπυκνώνει όσα επιτάσσουν το life style και μοντέρνο πνεύμα των καιρών. Βουλευτής του εργατικού κόμματος, άψογος χειριστής της ειρωνικής γλώσσας των πολιτικών, η οποία υπόσχεται χωρίς να δεσμεύεται, με όλους τους αναγκαίους συμβιβασμούς για γρήγορη ανέλιξη και τους χαμαιλεοντισμούς για να είναι αρεστός στην ηγεσία του κόμματος, θα προδώσει φίλους και ψηφοφόρους. Όταν τα πεινασμένα για σκάνδαλα ΜΜΕ τον οδηγήσουν στην παραίτηση από την πολιτική και την προσωπική του συντριβή, θα αναδειχθεί για πρώτη φορά η ανθρώπινη πλευρά του.
Η γραφή ενσωματώνει ποικίλους αφηγηματικούς τρόπους. Γράμματα της Κλερ προς τη χαμένη αδερφή της, ποιήματα του Μπέντζαμιν, ολόκληρο διήγημα της Μαλβίνας, ρεπορτάζ εφημερίδων. Ο τριτοπρόσωπος αφηγητής εστιάζει εσωτερικά κάθε φορά σε συγκεκριμένο ήρωα και υιοθετεί την οπτική του. Θα μπορούσε κάποιος να ισχυρισθεί ότι τα πολλά πρόσωπα τα οποία εμφανίζονται στην αφηγηματική σκηνή αντιστρατεύονται τη μυθιστορηματική οικονομία. Ωστόσο, μια από τις αρετές του Κόου είναι να κατορθώνει να χειρίζεται ένα ογκώδες αφηγηματικό υλικό ποικίλης καταγωγής χωρίς να υπονομεύεται η ενότητα του μυθιστορηματικού κόσμου και να πλάθει χαρακτήρες οι οποίοι έχουν τη δική τους ζωή παρά τους κοινωνικούς επικαθορισμούς.
Πρόκειται για ένα βιβλίο οι σελίδες του οποίου γυρίζουν εύκολα, γι’ αυτό και ο συγγραφέας προσπαθεί να αντισταθμίσει την ευχάριστη επιφάνεια της γραφής με ένα φιλοσοφικό στοχασμό, αναζητώντας την αιτιότητα που καθορίζει τις αποφάσεις. Ζυγίζοντας την επίδραση του κοινωνικού περιβάλλοντος και της προσωπικής ευθύνης πάνω στις ζωές των ανθρώπων. Τους τρόπους με τους οποίους η καθημερινή διαβίωση γίνεται άθυρμα μικρών ή μεγάλων κοινωνικών γεγονότων. Είναι χαρακτηριστικό ότι ο Κλειστός κύκλος είναι μια λέσχη επιφανών η οποία, εν κρυπτώ και παραβύστω, σχεδιάζει και αποφασίζει για τα σημαντικά ζητήματα. Όμως, η έννοια του κύκλου επανέρχεται τόσο με την αντίστροφη μέτρηση των κεφαλαίων όσο και τη διαδρομή των ηρώων οι οποίοι κλείνουν την πορεία τους στο σημείο εκκίνησης, καταλήγοντας σε ό,τι αναζητούσαν από την αρχή.
Δραματουργικά ενδιαφέρουσες είναι οι απροσδόκητες ανατροπές αλλά στο τέλος είναι εμφανής μια σπουδή στην κατάληξη των ιστοριών και στο κλείσιμο των ανοιχτών μετώπων. Επίσης, οι πολλές εξηγήσεις επιβραβεύουν τον νωθρό αναγνώστη αλλά αφαιρούν κάτι από το βάθος και τη γοητεία ενός μυθιστορήματος το οποίο θα πρέπει να έχει τα δικά του «τυφλά σημεία».
Αν και τα βρετανικά στοιχεία -η ατμόσφαιρα του Μπέρμιγχαμ, η ειρωνεία, ο τρόπος που βλέπει τη ζωή- υπάρχουν έντονα στο έργο του ο Κόου, κατόρθωσε να δώσει την αίσθηση ενός επίκαιρου και σύγχρονου κόσμου. Να διαγράψει τις φοβίες, τα πραγματικά αλλά και επίπλαστα πάθη που μετατρέπουν σε χλομούς ανθρώπους και ταλανίζουν καθημερινά τους πάλαι ποτέ ελπιδοφόρους έφηβους της δεκαετίας του ’70.
ΑΥΓΗ 8.1.2006
Τζόναθαν Κόου, Συνέντευξη στον Ηλία Μαγκλίνη, Καθημερινή 13.11.2005
Τζόναθαν Κόου, Συνέντευξη στη Λώρη Κέζα, Βήμα, 13.11.2005
Τζόναθαν Κόου, Συνέντευξη στην Ιωάννα Κλεφτογιάννη, Ελευθεροτυπία, 14.10.2001
Συνάντηση με τον Τζόναθαν Κόου, Μαίρη Σιάνη - Davies, Νέα, 5.10.2002
Σοφία Νικολαϊδου, "Ο κλειστός κύκλος", Νέα, 5.11.2005
Αγγελική Σπυροπούλου, "Ο κλειστός κύκλος", Ελευθεροτυπία, 22.12.2005
Αργυρώ Μαντόγλου, "Η λέσχη των τιποτένιων", Ελευθεροτυπία, 15.3.2002
Αγγελική Παπαδοπούλου, "Η λέσχη των τιποτένιων", Βήμα 12.8.2001
Τάσος Γουδέλης, "Οι νάνοι του θανάτου", Ελευθεροτυπία, 23.8.2002
Αγγελική Παπαδοπούλου, "Οι νάνοι του θανάτου", Βήμα 7.7.2002
Ντόρα Τσιμπούκη, "Το σπίτι του ύπνου", Βήμα, 13.9.1998
Jonathan Coe at the complete review
Jonathan Coe, Guardian Unlimitid
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου