Ποίηση την εποχή της κρίσης. Η «απομάγευση» του κόσμου και η επανάκαμψη του κοινωνικού βλέμματος

                                            www.bookpress.gr 5.11.2017
Μετά τη στροφή του αιώνα και ειδικότερα όσο σωρεύονται τα χρόνια της κρίσης, πληθαίνουν οι ενδείξεις για την  εκκόλαψη μιας γραμματολογικά αχαρτογράφητης νέας ποιητικής ευαισθησίας. Το ερώτημα για την ύπαρξή της θέτουν επιτακτικά, μεταξύ των άλλων,  οι τρεις δίγλωσσες αγγλόφωνες ανθολογίες που κυκλοφόρησαν τα δυο τελευταία χρόνια στο όνομα της κρίσης και στις οποίες θα αναφερθώ παρακάτω. Η θορυβώδης υποδοχή τους στην Ελλάδα και το εξωτερικό από τον Terry Eagleton μέχρι τον Edmund Kelly μας υποχρεώνει να θέσουμε μερικά ενδιαφέροντα ερωτήματα για τη νεώτερη ποίηση των αρχών του 21^ου αιώνα.

Μετά, λοιπόν, την ποίηση των δεκαετιών του ’80 και του ’90, της αποκληθείσης και «γενιάς του ιδιωτικού οράματος», ποια είναι η σχέση της σύγχρονης ποίησης με τον κοινωνικό χώρο; Μπορούμε, άραγε,  να προσδιορίσουμε μια ευδιάκριτη τάση με κοινωνική κατεύθυνση που σχολιάζει τα σύγχρονα προβλήματα; Κι αν ναι με ποιους όρους και σε τι διαφέρει από την ποίηση της πολιτικής και κοινωνικής ηθικής των προηγούμενων δεκαετιών; Ακόμη περισσότερο, υπάρχει μια πολιτική συνείδηση των νεώτερων ποιητών η οποία φιλοδοξεί να παρέμβει κοινωνικά και να αλλάξει τον κόσμο ή περιορίζεται στην καταγραφή και τον σχολιασμό;

Παρά τα διάσπαρτα δείγματα που προηγήθηκαν θα έλεγα ότι μια τέτοια στιγμή κρυστάλλωσης της κοινωνικότητας, όπου γίνεται έκδηλη η κοινωνική ανησυχία της ποίησης είναι οι αντιδράσεις στο οριακό γεγονός της δολοφονίας του Αλέξη Γρηγορόπουλου, όπως καταγράφηκαν στην πρωτοβουλία του ηλεκτρονικού περιοδικού «e-poema», με τη συγκέντρωση  ποιημάτων 28 Ελλήνων ποιητών και τη προγραμματική δήλωση της  συντακτικής ομάδας με τον φλογερό τίτλο «Με όπλο τους στίχους».

Η Ελλάς κατά των Αθηνών

Έριδες και πάθη ενάντια στην «πνευματική δικτατορία της Αθήνας», στα λογοτεχνικά περιοδικά του μεσοπολέμου

Ο Δημήτρης Τζιόβας στο άρθρο του για την «Ανήσυχη δεκαετία του ’60» (ΒΗΜΑ 21.03.10), διατυπώνει την άποψη ότι αυτή «αντιπροσωπεύει ενδεχομένως και την τελευταία πνευματική αναλαμπή της ελληνικής επαρχίας με προεξάρχουσα τη Θεσσαλονίκη αλλά και άλλες πόλεις όπου κυκλοφορούσαν αξιόλογα περιοδικά», αναφερόμενος στην Κριτική της Θεσσαλονίκης, την Ενδοχώρα των Ιωαννίνων κ.ά.

Θυμήθηκα ότι ξεφυλλίζοντας, μια καλοκαιρινή μέρα από αναγνωστική διαστροφή, έναν από τους βαρείς τόμους της Νέας Εστίας, παρασύρθηκα στη μεγάλη διαμάχη που διαίρεσε τον πνευματικό κόσμο της χώρας τα έτη 1936-37. Η συζήτηση, με θέμα την επαρχία και την πνευματική της κίνηση, άρχισε με τον Π. Χάρη και τον Γ. Ζώρα από την Νέα Εστία, επεκτάθηκε στα υπόλοιπα περιοδικά, Νέα Γράμματα, Πνευματική Ζωή, Μακεδονικές Ημέρες, Μορφές και στις εφημερίδες Καθημερινή, Έθνος, Ελεύθερο Βήμα κ.α.