Ελληνικότητα και Παγκοσμιοποίηση

«Το Μεγάλο Ελληνικό Μυθιστόρημα» και η «ελληνικότητα», τα οποία έθεσε για συζήτηση στο Blog του ο Αλέξης Σταμάτης, είναι θέματα πολύ ενδιαφέροντα για το οποία χύθηκε πολύ μελάνι. Κατά την άποψή μου δεν έχει γραφεί ακόμη το «Μεγάλο Ελληνικό Μυθιστόρημα», κατ’ αναλογία με το "Great American Novel". Ο Philip Roth, για να αναφέρω ένα παράδειγμα, με την τριλογία της δεκαετίας του ’90 -«Αμερικανικό ειδύλλιο», «Παντρεύτηκα έναν κομμουνιστή» και «Ανθρώπινο στίγμα»- διατρέχει τις πολιτικές και κοινωνικές συγκρούσεις της μεταπολεμικής Αμερικής από τη σκοτεινή περίοδο μακαρθισμού και τον πόλεμο του Βιετνάμ έως την εποχή της «πολιτικής ορθότητας» του λάγνου προέδρου Μπιλ Κλίντον. Ποιο είναι το αντίστοιχο ελληνικό;

Όμως, υπάρχει μια παγίδα: Τι σημαίνει ελληνικότητα; Ακόμη και ο ίδιος ο Σεφέρης ο οποίος την υπερασπίστηκε απέφυγε να την ορίσει. Και πώς θα θέσουμε τη λεπτή κόκκινη γραμμή σε όλους εκείνους οι οποίοι την καπηλεύονται; Την τελευταία δεκαετία στον χώρο της κριτικής έχει ανοίξει μια μεγάλη συζήτηση. Η γενιά του '30 και ο ελληνικός μοντερνισμός θεωρούνται ένοχοι και υπόλογοι για εθνοκεντρισμό, για την αναγωγή της ελληνικότητας σε αξιολογικό κριτήριο της λογοτεχνίας.

Στους εκφραστές αυτών των απόψεων (Δ. Τζιόβας, Β. Λαμπρόπουλος, Άρτεμις Λεοντή, Δ. Δημηρούλης) μια ομάδα πανεπιστημιακών (Νάσος Βαγενάς, Τάκης Καγιαλής, Μιχάλης Πιερής, Δ. Μαρωνίτης) αρθρώνει το δικό της αντίλογο. Υπάρχει, λοιπόν, η ανάγκη να διερευνήσουμε ξανά το νόημά της μέσα στα πλαίσια της παγκοσμιοποίησης.

Να μια ωραία και μεγάλη συζήτηση!

Με αφορμή το θέμα καταθέτω το κείμενο «Ελληνικότητα και παγκοσμιοποίηση» το οποίο δημοσιεύτηκε στην Αυγή (30.11.2003) και παραπέμπω σε 14 ηλεκτρονικά αξιόλογα σχετικά κείμενα για όποιον θα ήθελε να εντρυφήσει.

Η συνέχεια:

Alexis Stamatis said...

Φιλε μακη καραγιαννη, πολυ καλη η δουλεια σου. Το θεμα της ελληνικοτητας ειναι τεραστιο και επισης πιστευω οτι δεν ειναι μονοσημαντο. Δεν ειμαι σιγουρος όμως αν ενα "ΜΕΜ" θα ηταν απαραιτητο να διελθει μεσα απο ακριβως αυτην την προβληματικη. Θα θελα να ακουσω αποψεις. Ο Ροθ πχ η ο Τουειν διερχεται μεσα απο εννοιες οπως "αμερικανικοτητα" , και αν ναι, με τι τροπους. Η πολιτικη περναει στον Ροθ ακομα και μεσα απ' το "δερμα" των ηρωων μην το ξεχναμε.
June 25, 2007 5:18 AM

Αγαπητέ Αλέξη Σταμάτη

Κι εγώ βλέπω ότι το θέμα που έθεσες αγγίζει πολύ κόσμο και έχει αναπτυχθεί ένας ενδιαφέρων και πλούσιος προβληματισμός.

Δεν ξέρω αν αυτό ορίζεται ως «αμερικανικότητα» αλλά διακρίνω το φιλόδοξο εγχείρημα του Ροθ (και αρκετών άλλων πεζογράφων όπως ο Ντελίλλο, Μέιλερ, Απντάικ κ.α.).να αναζητήσουν και να χαρτογραφήσουν την αμερικανική ταυτότητα μέσα από μεγάλες αφηγήσεις. Ασφαλώς οι ήρωες και τα θέματα του Ροθ έχουν πλευρές ανθρώπινες οι οποίες αγγίζουν όλον τον κόσμο. Όμως στο κέντρο της προβληματικής του -τουλάχιστον στην τριλογία- υπάρχουν οι σκοτεινές πλευρές του παρελθόντος όπως ο μακαρθισμός, οι πληγές του Βιετνάμ, ο πουριτανισμός και η υποκρισία της σύγχρονης Αμερικής και βεβαίως κάτι με το οποίο τρέφεται ο πολιτισμός της χώρας του από την εποχή του «Μεγάλου Γκάτσμπυ» του Σκοττ Φιτζέραλντ. Η υπονόμευση του μεγάλου μύθου του «αμερικάνικου ονείρου» δηλ της λατρείας «της σκύλας θεάς της επιτυχίας» και του χρήματος. Συμφωνώ απόλυτα ότι αυτά περνούν –κυριολεκτικά και μεταφορικά- μέσα από το δέρμα των ηρώων. Ο Κόλμαν Σικ του Ανθρώπινου Στίγματος πχ είναι ένας νέγρος και επειδή η καταγωγή του δεν διακρίνεται στο δέρμα του, προσπαθεί να πλασαριστεί ως εβραίος για να κατακτήσει την επιτυχία και την κοινωνία.

Για το θέμα της ελληνικότητας η οποία δεν είναι μια έννοια αιώνια, στατική και αμετάβλητη, ας κρατήσουμε την πολύ ευρύχωρη προσέγγιση του Σεφέρη ότι περιλαμβάνει τα «χαρακτηριστικά των αληθινών έργων που θα έχουν γίνει από Έλληνες» (Δοκιμές Α σελ 480-481).
Για όσους αναφέρθηκαν σχετικά: ο Όμηρος, ο Παπαδιαμάντης, ο Καζαντζάκης, ο Τσίρκας υπήρξαν μεγάλες αφηγήσεις της εποχής τους. Όμως για την Ελλάδα των τελευταίων 40 χρόνων ποιος είναι ο μεγάλος μύθος και ποια η αφήγησή του;

Ολόκληρος ο διάλογος για το "Μεγάλο Ελληνικό Μυθιστόρημα" και την "ελληνικότητα" είναι στο Blog του Αλέξη Σταμάτη εδώ

1. Ν. Βαγενάς: "Ελληνοκεντρισμός και ελληνικότητα", Βήμα, 13.01.2002
2. Ε. Αρανίτσης: «Ελληνικότητα»: ο τετραγωνισμός του κύκλου", Ελευθεροτυπία, 06.02.204
3. Δ. Κούρτοβικ: "Οικουμενικότητα και εντοπιότητα", Νεα, 06.04.2002
4. Π. Μπουκάλας: "O Σούπερμαν και η παγκοσμιοποίηση", Καθημερινή, 02.11.2003
5. Σ. Ροζάνη: "Το "αμφίρροπο δίδυμο" και τα σεφερικά ιδεολογήματα", Αυγή, 29.01.1998
6. Δ. Μαρωνίτης: "Ο Σεφέρης δεν υπήρξε ποτέ εθνικόφρων", Βήμα, 27.01.2002
7. Oύρλιχ Mπεκ: "Η παγκοσμιοποίηση είναι και δαίμονας και άγγελος", Καθημερινή, 16.10.2005
8. Ούλριχ Μπεκ-Συνέντευξη: "Το κοσμοπολίτικο βλέμμα", Ελευθεροτυπία, 14.08.2005
8. Πάρθα Τσάτερτζυ- Συνέντευξη: "Δεν υπάρχει κοσμοπολιτισμός των μαζών", Αυγή,22.09.2002
9.Α. Πανταζόπουλος, "Martha C. Nussbaum, Υπέρ Πατρίδος. Πατριωτισμός ή
Κοσμοπολιτισμός;", Αυγή, 25.08.1999
10. Γ. Παπαθεοδώρου: "Λογοτεχνία και παγκοσμιοποίηση: ο ευρωπαϊκός κανόνας", Ελευθεροτυπία, 08.09.2006
11. Σ. Τσακνιάς: "Βίλχελμ Μύλμαν, Ευρωπαϊκή λογοτεχνία και παγκόσμιος πολιτισμός", Βήμα, 04.01.1998
12. Ν. Βαγενάς; "Η αφόρητη παρουσία των πατέρων", Βήμα, 29.09.1996
13. Διάλογος: "Τι ενώνει, τι χωρίζει τους έλληνες συγγραφείς από τους ευρωπαίους", Βήμα, 31.12.2006
14. Π. Μάτεσης: "Πατρίδα του συγγραφέα είναι ο εαυτός του", Ελευθεροτυπία, 13.09.2002