Edgardo Cozarinsky: "Ο Μολδαβός Σωματέμπορος"

Μεγάλες προσδοκίες
Εβραϊκή διασπορά στον κόσμο των τάνγκος και των πορνείων

ΕΔΓΑΡΔΟ ΚΟΖΑΡΙΝΣΚΙ, Ο Μολαδαβός Σωματέμπορος Μετάφρ. Αλίκη Βασώνη Εκδ. Πάπυρος, Αθήνα 2008, σ. 177

Πώς διαποτίζει η ιστορία τις ζωές των ανθρώπων; Είναι το ερώτημα που θέτει επανειλημμένα στα βιβλία του, αλλά και στον «Μολδαβό Σωματέμπορο» ο Εδγάρδο Κοζαρίνσκι, ανασύροντας στην επιφάνεια, μαζί με τα φαντάσματα της Ιστορίας, το μακρύ ταξίδι των Εβραίων από την κεντρική Ευρώπη στη γη της επαγγελίας του Νέου Κόσμου, το Μπουένος Άιρες των τάγκος και των πορνείων.

Αν και γεννημένος στην Αργεντινή, οι πολιτικές περιπέτειες τον ανάγκασαν να ζήσει πολλά χρόνια στο Παρίσι, όπου καθιερώθηκε ως σκηνοθέτης κινηματογραφικών ταινιών μυθοπλασίας αλλά ντοκυμανταίρ, ανάμεσα στα οποία πορτραίτα καλλιτεχνών όπως ο Ζαν Κοκτώ, η Σάρα Μπερνάρ και ο Αντρέι Ταρκόφσκι. Το πρώτο του βιβλίο -«Ο Μπόρχες και ο Κινηματογράφος»- εκδόθηκε στα 1974, ωστόσο στη λογοτεχνία καθιερώθηκε το 1985 με την επιτυχία «Urban voodoo», με πρόλογο της Σούζαν Σόνταγκ. «Ο Μολδαβός Σωματέμπορος», το πρώτο του μυθιστόρημα, μαζί με τους «Τέσσερις τοίχους» του Β. Χατζηγιαννίδη, ήταν το 2007 στη λίστα των υποψήφιων για το βραβείο καλύτερου ξένου μυθιστορήματος που απονέμει η εφημερίδα "Independent".


Η αισθητική των ταινιών του που κινούνται ανάμεσα στη μυθοπλασία και την πραγματικότητα φαίνεται ότι επηρεάζει και τη γραφή του. Το ανά χείρας βιβλίο έχει ως φόντο την ιστορία των εμιγκρέδων της κεντρικής Ευρώπης και τη σκοτεινή πλευρά του εμπορίου λευκής σαρκός των συμμοριών του Μπουένος Άιρες και ιδιαίτερα της εβραϊκής Ζβι Μιγκτάλ που είχε τον έλεγχο 2.000 οίκων ανοχής και 30.000 γυναικών.

Στον πυρήνα της αφήγησης υπάρχουν τα χειρόγραφα μιας παλιάς μουσικής παράστασης στα γίντις -της γλώσσας των Εβραίων Aσκενάζι- με τίτλο «Μολδαβός Σωματέμπορος», η οποία είχε ανέβει στις συνοικίες μεταναστών στα 1927. Το έργο μιλούσε για την ιστορία ενός προαγωγού που επωμίζεται το έγκλημα μιας πόρνης και καταλήγει στη φυλακή.

Ένας νεαρός σπουδαστής δημοσιογραφίας συναντά τον γέρο ηθοποιό Σάμι Βαρσάουερ, ο οποίος του παραδίδει τα άχρηστα χειρόγραφα που φυλάει μέσα σ' ένα κουτί παπουτσιών. Ο αφηγητής με το πρόσχημα της αναζήτησης των πρωταγωνιστών και την ερμηνεία του έργου αναδεικνύει μια άγνωστη πλευρά της μετανάστευσης, δραματικά επίκαιρη και σήμερα. Κάτω από την ιστορία του θεατρικού έργου εμφανίζονται τα πραγματικά πρόσωπα του δράματος γύρω από ένα ερωτικό τρίγωνο: η τρυφερή και φυματική πόρνη Ζούζα, με τα μεγάλα όνειρα, κρατώντας μια βαλίτσα στο χέρι και τα ταξιδιωτικά έγγραφα κρυμμένα στο μεσοφόρι της, πάνω στο κατάστρωμα ενός καραβιού με το βλέμμα στραμμένο στον ορίζοντα, αναρωτιέται πού είναι το Άγαλμα της Ελευθερίας, για να καταλήξει στους οίκους ανοχής του Μπουένος Άιρες. Ο μπαντονεονίστας Σάμι Βαρσάουερ που την αγάπησε και την απήγαγε. Η Περλ, το κορίτσι από την Ουκρανία, αντίζηλος της Ζούζα, πόρνη και αργότερα τραγουδίστρια μαζί με τον Σάμι, που θα τον οδηγήσει από τα τάγκος στον κόσμο του σοβαρού θεάτρου.

Η αφήγηση συμπληρώνει έναν ολόκληρο κύκλο, για να καταλήξει εκεί όπου ξεκίνησε. Στο τέλος του αιώνα, στο Παρίσι, ο Μάξι, γιος του Βαρσάουερ, σε μια άλλη ήπειρο και άλλη εποχή, επαναλαμβάνει την ιστορία του «Μολδαβού Σωματέμπορα», προσπαθώντας να σώσει από την πορνεία και τη σωματεμπορία μια μικρή από το Κοσσυφοπέδιο την οποία ερωτεύεται για να καταλήξει στη φυλακή.

Οι ιστορίες με τις οποίες διαρθρώνεται το βιβλίο δεν επικαλύπτονται. Οι διαφορετικές τροχιές των ηρώων διασταυρώνονται και φωτίζουν η μια την άλλη, αποτυπώνουν την αντίδραση των πρόσωπων απέναντι στους μαιάνδρους της μεγάλης Ιστορίας. Η γλώσσα του ποιητική και υποβλητική. Η εκφραστική οικονομία, η οποία σημαδεύει το καίριο, διακρίνεται και στον όγκο του ολιγοσέλιδου κειμένου το οποίο είναι, μάλλον, νουβέλα. Ο Κοζαρίνσκι, διηγηματογράφος κυρίως, δυσπιστεί όπως και ο Μπόρχες, για το μυθιστόρημα και τις επουσιώδεις πληροφορίες με το οποίο, συνήθως, παραγεμίζεται. Καταθέτει όλο το υλικό της τεκμηρίωσης -χειρόγραφα, αποσπάσματα ημερολογίων, εξομολογήσεις- αλλά αρνείται να ολοκληρώσει το εγχείρημα παραδίνοντας τη σκυτάλη στον αναγνώστη. Η αφήγηση παραμένει ημιτελής και μια καχυποψία για το μυθιστόρημα και τη ματαιότητα της γραφής διαπερνάει τις τελευταίες σελίδες.
«Προτιμώ να σεβαστώ τη σιωπή».

Ο «Μολδαβός Σωματέμπορος» είναι ένα βιβλίο το οποίο πέρασε απαρατήρητο από το κοινό και την κριτική για να μας συστήσει τον άγνωστο αλλά γοητευτικό Εδγάρδο Κοζαρίνσκι.

ΑΥΓΗ 28.06.09